Βιογραφικό της Playback Ψ

Πίσω στη δεκαετία του ’70 στην Αμερική, ο Jonathan Fox μαζί με τη Jo Salas δημιουργούν το Θέατρο Playback, θεατρικό είδος στο οποίο δεν υπάρχει κείμενο, αλλά οι θεατές, με τη βοήθεια ενός συντονιστή, αφηγούνται ιστορίες (βιώματα, σκέψεις, κλπ.) και οι υπόλοιποι συντελεστές (ηθοποιοί, μουσικοί, φωτιστές) τις αναπαριστούν. Η θεατρική ομάδα Playback Ψ αποτελεί την πρώτη επαγγελματική ομάδα θεάτρου Playback στην Ελλάδα, η οποία συστάθηκε το 2004 από τον ψυχίατρο-δραματοθεραπευτή και σκηνοθέτη Λάμπρο Γιώτη. Το όνομα της ομάδας συνδυάζει τον βασικό τίτλο του είδους (Playback) μαζί με το γράμμα Ψ, το οποίο αποτελεί διεθνές σύμβολο της Ψυχολογίας και της Ψυχιατρικής Επιστήμης. Οι πρόβες διεξάγονταν στην οδό Ασκληπιού, μέχρι τη νέα, οριστική εγκατάσταση της Εταιρείας Δραματικής Έκφρασης και Θεραπείας «Παλμός» στην οδό Κλεισθένους το 2012.

Δημοσιευμένη συνέντευξη του Λάμπρου Γιώτη στην *Απογευματινή* στις 30.05.2005
Για να δείτε κριτικές και δημοσιεύσεις, πλοηγηθείτε στην αντίστοιχη ενότητα ή πατήστε εδώ

Ο πρώτος κύκλος παραστάσεων για το κοινό δόθηκε το 2005 και για τρεις θεατρικές περιόδους στο «δώμα» του θεάτρου του Νέου Κόσμου υπό τον τίτλο Μια δική σου ιστορία.

Η ταυτότητα των πρώτων παραστάσεων ήταν η ακόλουθη:
Σκηνοθεσία – Συντονισμός: Λάμπρος Γιώτης
Σκηνική διαμόρφωση: Ερωφίλη Πολιτοπούλου
Μουσική: Σεραφείμ Τσοτσώνης
Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης
Φωτογραφίες: Ειρήνη Μιχοπούλου
Παίζουν: Αθηνά Βαμβακά, Μελέτης Ηλίας, Γόνη Λούκα, Δημήτρης Μπέγιογλου, Σωτήρης Τσακομίδης, Χριστίνα Φραγκιαδάκη, Κλαίρη Χριστοπούλου
Θέατρο του Νέου Κόσμου – Δώμα

Περισσότερες πληροφορίες για το τελετουργικό μιας παράστασης Playback μπορείτε να διαβάσετε στο άρθρο του Λάμπρου Γιώτη Θέατρο Playback: ένα θέατρο αναστοχασμού στην ετήσια έκδοση του Επίλογος (2014):

Έκτοτε, η ομάδα έχει δώσει πολλές παραστάσεις σε θεατρικές σκηνές (θέατρο του Νέου Κόσμου, Studio Μαυρομιχάλη, θέατρο Βικτώρα, Booze-Cooperativa, Παλμός, κ.α.) αλλά και σε σχολικές μονάδες της Α’βάθμιας και Β’βάθμιας Εκπαίδευσης, σε Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, για θεραπευτικά πλαίσια και δομές ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, για επιστημονικά συνέδρια και ημερίδες.

Φυσικά, μια θεατρική ομάδα αποτελεί έναν ζωντανό οργανισμό. Κατά συνέπεια, μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια, η σύνθεση της ομάδας διαμορφώθηκε με διαφορετικούς ανθρώπους κάθε σεζόν, ανάλογα τη διαθεσιμότητα και τις ανάγκες. Κατά καιρούς, έγιναν ακροάσεις και εισήχθησαν και νέοι ηθοποιοί στην ομάδα. Επίσης, έγιναν πειραματισμοί όσον αφορά τη μουσική και τους ανθρώπους που ασχολήθηκαν με αυτή, το φωτισμό, τα εικαστικά αντικείμενα και τα κοστούμια, αλλά οφείλουμε να καταγράψουμε και ορισμένες καινοτομίες της ομάδας Playback Ψ.

Μια πρώτη καινοτομία σημειώθηκε την άνοιξη του 2007, στον κύκλο παραστάσεων με τίτλο Κομμάτια, όταν για πρώτη φορά συμμετείχε ζωντανά στις παραστάσεις και ένας εικαστικός καλλιτέχνης, ο οποίος φιλοτεχνούσε κατά τη διάρκεια της παράστασης έναν πίνακα ζωγραφικής, ο οποίος μάλιστα στο τέλος της βραδιάς ετίθετο προς πώληση στο κοινό. Ξεκινώντας από έναν λευκό καμβά, ο καλλιτέχνης άκουγε την κάθε ιστορία του αφηγητή, όπως άλλωστε έπρατταν και οι υπόλοιποι συντελεστές μαζί με το κοινό, και κατόπιν ξεκινούσε τη σύνθεση του πίνακα. Χρησιμοποιώντας διάφορες τεχνικές (κολλάζ, κ.ά.) και υλικά (κάρβουνο, ακρυλικά, κ.ά.) εξίλισσε τον πίνακα, ιστορία την ιστορία, ώσπου μετά την ολοκλήρωση της τελευταίας αναπαράστασης από πλευράς ομάδας, οι θεατές είχαν μπροστά τους ένα ολοκληρωμένο εικαστικό αποτέλεσμα, το οποίο κατά το κλείσιμο της παράστασης καλούνταν όσοι ήθελαν από το κοινό να σχολιάσουν «τι βλέπουν» ή «τι κρατούν από τον πίνακα των ιστοριών της βραδιάς». Στον συγκεκριμένο κύκλο παραστάσεων οι εικαστικοί καλλιτέχνες που συνεργάστηκαν ήταν αρκετοί (συνήθως ανά δύο παραστάσεις άλλαζε ο δημιουργός), ενώ αργότερα, το 2012 στον κύκλο παραστάσεων Ιστορίες στον 6ο, η ομάδα απέκτησε σταθερή συνεργασία με τον εικαστικό καλλιτέχνη για όλο το σύνολο των παραστάσεων, με αφετηρία τη Μάγδα Τσαγκαράκη σε αυτόν τον ρόλο.

Το 2007, το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς, στις παραστάσεις με τίτλο Ιστορίες με ηχώ στο Θέατρο «Βικτώρια», η ομάδα συνεργάστηκε με την εικαστικό Νατάσα Γιανναράκη. Το εικαστικό αποτέλεσμα εδώ παρουσιαζόταν στους θεατές με τη μορφή ενός ψηφιακού πίνακα, μέσω προτζέκτορα, ο οποίος προβαλλόταν σε μια λευκή επιφάνεια απέναντί τους, μετά την ολοκλήρωση κάθε φόρμας αναπαράστασης από την ομάδα. Αντίστοιχα κι εδώ, η σύνθεση του ψηφιακού πίνακα ξεκινούσε από μηδενική βάση και σταδιακά, μετά το κλείσιμο της αφήγησης κάθε ιστορίας, ο ψηφιακός πίνακας εξελισσόταν, προσθέτοντας στοιχεία, φτάνοντας πια στο τέλος της βραδιάς σε ένα ολοκληρωμένο ψηφιακό αποτέλεσμα, το οποίο εκτίθετο για λίγα λεπτά μπροστά στα μάτια των θεατών, εκμαιεύοντας σχόλια για το τι συναισθήματα προκαλεί σε όσους το παρατηρούσαν.

Παράλληλα, αυτές οι εικαστικές καινοτομίες οδήγησαν στις 28 Μαρτίου του 2008 σε μια έκθεση ζωγραφικής, στην οποία εκτέθηκαν όλοι οι πίνακες (όσοι φυσικά δεν είχαν αγοραστεί από θεατές), οι οποίοι σχεδιάστηκαν από τους 13 εικαστικούς καλλιτέχνες και art therapists που συμμετείχαν ζωντανά σε παραστάσεις θεάτρου Playback, μαζί και τα εκτυπωμένα ψηφιακά έργα της Νατάσας Γιανναράκη.

Εικαστικός πίνακας από βραδιά παράστασης θεάτρου Playback (Άνοιξη 2007), φιλοτεχνημένος από τον Γιώργο Παπαζήση

Οι συμμετέχοντες/ουσες καλλιτέχνες στην έκθεση ζωγραφικής, με αφορμή τους πίνακες που σχεδιάστηκαν κατά τις βραδιές παράστασης θεάτρου Playback.

Ένα ξεχωριστό κομμάτι, όσον οφορά τις καινοτομίες, κατέχουν οι φόρμες αναπαράστασης, τις οποίες επινόησε η ομάδα Playback Ψ. Κάθε ομάδα θεάτρου Playback χρησιμοποιεί τις φόρμες αναπαράστασης που χρησιμοποιεί η διεθνής κοινότητα (Fluid Sculpture, Chorus, Pairs, κ.ά.), αλλά μπορεί κατά τη διάρκεια των προβών της να δημιουργήσει νέες φόρμες, οι οποίες να εξυπηρετούν με διαφορετικό τρόπο η καθεμία την ιστορία που μόλις ακούστηκε. Η Playback Ψ δημιούργησε κι εκείνη με τη σειρά της, καθ’ όλο αυτό το χρονικό διάστημα από το 2004 που προβάρει και αναπαριστά αφηγήσεις, τις δικές της φόρμες: Μονόδραμα, Φως και Σκιά, Αστερισμός είναι μόνο λίγες από αυτές.

Ένα νέο κεφάλαιο για την Playback Ψ ξεκίνησε με τη στοχευμένη εκπαίδευση πάνω στις τεχνικές του Θεάτρου Playback, η οποία ξεκινά για πρώτη φορά από το φθινόπωρο του 2012. Τα μέλη της ομάδας, έχοντας πια αποκτήσει μεγάλη εμπειρία όσον αφορά την αναπαράσταση αφηγήσεων των θεατών επί σκηνής, ξεκινούν να προσφέρουν σεμινάρια/βιωματικά εργαστήρια σε ανθρώπους που θέλουν να διερευνήσουν το συγκεκριμένο είδος θεάτρου, είτε πρόκειται για επαγγελματίες ηθοποιούς είτε όχι. Μερικοί μάλιστα από τους συμμετέχοντες δημιούργησαν κατόπιν τις δικές τους ομάδες Θεάτρου Playback.

Κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής περιόδου 2013-2014 στο Θέατρο Playback, επινοήθηκε η φόρμα αναπαράστασης ιστοριών με τίτλο *Καζάνι.*
φωτογραφία: Χρήστος Θεοχαρόπουλος

Σημαντική στιγμή στην πορεία της ομάδας στον κόσμο του Playback αποτέλεσε η ημερίδα που διοργάνωσε το 2014 η ομάδα Playback Ψ μέσα από την Εταιρεία Δραματικής Έκφρασης και Θεραπείας «Παλμός» για τα 10 χρόνια παρουσίας της ομάδας στην Ελλάδα. Σε αυτή την ημερίδα οργανώθηκαν στρογγυλά τραπέζια με αξιόλογους εισηγητές και βιωματικά εργαστήρια, ενώ για τη συνολική αποτύπωση του φαινομένου στη χώρα, κλήθηκαν μέλη και άλλων ομάδων Θεάτρου Playback (π.χ. από Θεσσαλονίκη), που δραστηριοποιούνται στην επικράτεια. Λεπτομέρειες από το πρόγραμμα της ημερίδας και φωτογραφικό υλικό μπορείτε να βρείτε στη σχετική ανάρτηση ή πατώντας επάνω στην αφίσα της ημερίδας:

Η ομάδα Playback Ψ δίνει παραστάσεις και προσφέρει βιωματικά εργαστήρια τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Οφείλουμε να σημειώσουμε την παράσταση στο World Playback Week, η οποία καταγράφεται στις 18 Μαΐου 2012 ως η ελληνική συμμετοχή σε διεθνές φεστιβάλ ομάδων Playback. Στις 6-8 Ιουλίου 2015, μέλη της ομάδας μεταβαίνουν στη Λευκωσία της Κύπρου και προσφέρουν ένα σεμινάριο, μαζί με μια παράσταση θεάτρου Playback, σε συνεργασία με το Κυπριακό Ινστιτούτο Βραχείας Ψυχοθεραπείας & Διαλόγου και τα Mersinia Arts Centre, Creative Arts Therapies. Στις 22 Απριλίου 2017 η ομάδα βρίσκεται στη Βουδαπέστη της Ουγγαρίας στην 3η ευρωπαϊκή συνάντηση ομάδων Θεάτρου Playback, όπου δίνει παράσταση για το προσφυγικό ζήτημα σε συνεργασία με την ελληνική κοινότητα της Βουδαπέστης και του χωριού Beloiannisz. Στις 6 Δεκεμβρίου 2019 συμμετέχει με μια παράσταση και βιωματικά εργαστήρια στις διεργασίες του 10ου Διεθνούς Συνεδρίου Θεάτρου Playback, το οποίο διεξήχθη στο Μπαγνκαλόρ της Ινδίας.

Η ομάδα Playback Ψ με τον ιδρυτή του Θεάτρου Playback
(Από αριστερά) Λάμπρος Γιώτης, Jonathan Fox, Κατερίνα Webster, Δημήτρης Μπέγιογλου, Χριστίνα Φραγκιαδάκη και Αλέξανδρος Μισιρλιάδης.
10th International Playback Theatre Conference, Bengaluru INDIA (2019)
φωτογραφία: Αλεξία Πολυμενοπούλου

Τον Οκτώβριο του 2019 η εκπαίδευση από τα μέλη της Playback Ψ πάνω στο θεατρικό αυτό είδος λαμβάνει επίσημη πιστοποίηση από το διεθνές Κέντρο για το Θέατρο Playback της Νέας Υόρκης, «Centre for Playback Theatre» (CPT) και γίνεται η πρώτη πιστοποιημένη σχολή αυτοσχεδιαστικού Θεάτρου Playback στην Ελλάδα . Γίνεται έτσι η 14^η ομάδα παγκοσμίως, κατά το προαναφερθέν έτος, που απολαμβάνει αυτή τη δυνατότητα. Στο τιμόνι της σχολής, η οποία φέρει το όνομα Ελληνική Σχολή Θεάτρου Playback (Greek School of Playback Theatre) βρίσκονται ο ψυχίατρος – δραματοθεραπευτής και σκηνοθέτης Λάμπρος Γιώτης και ο ψυχολόγος – ηθοποιός Δημήτρης Μπέγιογλου, αμφότεροι πιστοποιημένοι δάσκαλοι από το CPT της Νέας Υόρκης, κέντρο που ιδρύθηκε από τους δημιουργούς αυτού του θεατρικού είδους, Jonathan Fox και Jo Salas. Από το 2019 υλοποιούνται σχετικά σεμινάρια τόσο στην ελληνική επικράτεια όσο και στο εξωτερικό, σε επίπεδο core training (βασική εκπαίδευση) και advanced (για άτομα που έχουν ήδη λάβει τη βασική εκπαίδευση). Ήδη, από αρχής συστάσεως της Σχολής και μέχρι τα μέσα του 2021, προσφέρθηκαν εκπαιδεύσεις από την Ελληνική Σχολή Θεάτρου Playback τόσο στην Ελλάδα (Ιωάννινα) όσο και στο εξωτερικό (Σόφια, Βιετνάμ, Ιορδανία).

Στο Αμμάν της Ιορδανίας συμμετέχουσες λαμβάνουν την πιστοποίηση επιτυχούς παρακολούθησης της Εκπαίδευσης από την *Ελληνική Σχολή Θεάτρου Playback* και τον Δημήτρη Μπέγιογλου (Ιανουάριος 2020)

Πιο πρόσφατα, λόγω των περιορισμών που θέτει ο covid-19, η ομάδα Playback Ψ από τον Σεπτέμβριο του 2020 δοκιμάζει κατά πόσο μπορούν οι τεχνικές θεάτρου Playback να εφαρμοστούν από οθόνης, με το ενδεχόμενο να δοθούν διαδικτυακές παραστάσεις Θεάτρου Playback. Διαμορφώνονται νέες φόρμες αναπαράστασης που εξυπηρετούν τον διαδικτυακό τρόπο διεξαγωγής μιας παράστασης και στις 26 Δεκεμβρίου 2020 παρουσιάζεται η πρώτη διαδικτυακή παράσταση Θεάτρου Playback, από την ομάδα Playback Ψ με τίτλο Παράθυρα, μέσα από την πλατφόρμα του Zoom. Ο κύκλος των παραστάσεων αυτών κλείνει τον Απρίλιο του 2021, μέσα στον οποίο συμπεριλαμβάνονται παραστάσεις τόσο στην ελληνική γλώσσα, όσο και στην αγγλική (παραστάσεις με τίτλο Tiles) για τη διεθνή κοινότητα του Θεάτρου Playback. Την παράσταση που δόθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2021, προς μεγάλη μας χαρά και τιμή ταυτόχρονα, παρακολούθησαν ως θεατές, μεταξύ άλλων, από την Νέα Υόρκη οι συνδημιουργοί του είδους, Jonathan Fox και Jo Salas, καθώς και η κόρη τους Hannah, η οποία ασχολείται κι εκείνη επαγγελματικά με το αυτοσχεδιαστικό αυτό είδος.

Η επιτυχημένη πορεία της ομάδας οδηγεί σε νέες πρωτοβουλίες και δράσεις γύρω από το Θέατρο Playback. Στα τέλη του 2020 δημιουργείται η Εταιρεία Εφαρμοσμένου Θεάτρου Playback Ψ, η οποία αποτελεί τον φορέα υλοποίησης αρκετών δράσεων γύρω από το θεατρικό αυτό είδος (παραστάσεις Θεάτρου Playback, εκπαιδεύσεις στην Ελλάδα και στον εξωτερικό, σεμινάρια διαδικτυακά, κ.ά.). Μέλη της Εταιρείας είναι άτομα που έχουν ασχοληθεί με το θεατρικό αυτό είδος πολλά χρόνια τώρα, μέσα από οποιονδήποτε ρόλο στη θεατρική αυτή ομάδα (συντονιστές, ηθοποιοί, μουσικοί, εικαστικοί, κλπ.). Η πρώτη δράση της Εταιρείας αφορούσε τον διαδικτυακό κύκλο παραστάσεων Playback μέσω Zoom (Δεκέμβριος 2020 – Απρίλιος 2021) Παράθυρα και Tiles.

Με την ομάδα θεάτρου Playback Ψ ή/και με τις επαγγελματικές θεατρικές παραγωγές του «Παλμού» έχουν συνδέσει κατά διαστήματα το όνομά τους οι εξής καλλιτέχνες ή επαγγελματίες ψυχικής υγείας (αλφαβητικά):

Επίσης, έχουν πραγματοποιηθεί συνεργασίες και συμπαραγωγές με την Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Αντιμετώπισης (Πρόεδρος: Ελένη Γύρα) και με τον Θεατρικό Οργανισμό Νέος Λόγος (Φώτης Μακρής – Στέλλα Κρούσκα)